به گزارش سایه به نقل از شفاف، شرایط اقتصادی کشور حتی با اجرایی شدن برجام نیز برای مردم مساعد نیست و با وجود این که هر روز خبرهای تازه ای از روی کار آمدن غول های اقتصادی دنیا به ایران مانند توتال، بویینگ و پژو روی خط رسانه ها می رود وهیات های اروپایی مدام در مسیر کشورشان به تهران در رفت و آمدند اما هنوز نتیجه ای از این رفت و آمدها در زندگی مردم مشخص نشده است.
این در حالی است که حیات دولت حسن روحانی رو به پایان است و معلوم نیست که انتخابات سال96 نیز حیات مجدد دولت روحانی را تضمین کند اما ٰانگار هنوز ۱۰۰ روز وعده داده شده دولت یازدهمی‌ها که قرار بود در آن وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم بهبود یابد از راه نرسیده است به همین دلیل است که زندگی در کلان شهرها روز به روز برای مردم سخت تر می شود و فشار اقتصادی باعث شده سبد خانوارها هر روز کوچکتر از قبل باشد و سفره ها هر ماه آب برود. البته وضعیت در شهر‌های کوچکتر و روستاها هم چندان راحت نیست و رکود و گرانی بیشتر طبقه متوسط و ضعیف در جای جای کشور را عاصی کرده است.
در این میان، هر چند نرخ تورم و پایین آمدن آن ارتباط مستقیم با ارزانی ندارد اما در هر حال ثبات قیمت ها هم باید در سبد خانوارها تاثیر گذار باشد و این در حالی است که هر روز خبر گرانی کالاهای اساسی، به خصوص اقلام خوراکی که مردم هر روز با آنها سرو کار دارند، روی خط رسانه ها می رود.
از نشانه های وضعیت بد اقتصادی کشور اما آمار بالای چک برگشتی است. بالا رفتن آمار چک های برگشتی نشانه مستقیمی از رکود در اقتصاد کشور و کسادی بازارهای اقتصادی است و مهر تاییدی بر بی‌اعتمادی مردم بر بازار و شرایط اقتصادی کشور است. شاید به همین علت بود که از اوایل سال 94 آمار چک های برگشتی از سایت بانک مرکزی حذف شدو این ماجرا تا روزهای پایانی سال ادامه داشت و این در حالی بود که دولت تدبیر با وعده شفافیت آماری روی کار آمد. دولت یازدهمی ها همواره دولت محمود احمدی نژاد را به دلیل آنچه که "شفافیت نبودن آمار اقتصادی" می نامیدند، نقد می کردند اما در اقدامی مشابه، ماه ها نسبت به حذف آمار چک‌های برگشتی از گزارش‌های ماهانه خود اقدام کردند. سرانجام زیر تیغ انتقاد اقتصادی ها این امار دوباره روی خط بانک مرکزی رفت .انتشار این آماراما اخبار خوشی به همراه نداشت.
آمارها چه می گویند؟
اردیبهشت ماه سال 95 بود که بانک مرکزی اعلام کرد که وضعیت چک‌های مبادله شده از نظر تعداد و مبلغ در مقطع سه ماهه مهر ماه لغایت آذر ماه ۱۳۹۴ به ترتیب ۷۷ میلیون فقره و ۴۱۳ ۱۰ هزارمیلیارد ریال با میانگین مبلغ ۱۳۵ میلیون ریال است. از این تعداد جمعاً ۲.۶ میلیون فقره چک به مبلغ ۳۰۸ هزارمیلیارد ریال برگشتی با میانگین مبلغ ۱۱۸ میلیون ریال طی دوره مذکور بوده است. نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله شده از نظر تعداد ۳.۳ درصد و مبلغ ۲.۹ درصد است.
به این ترتیب بود که بانک مرکزی اعلام کرد: در سه ماهه پائیز سال گذشته ۲.۶ میلیون فقره چک به مبلغ ۳۰۸ هزار میلیارد ریال برگشت خورد که معادل ۳.۳ کل تعداد چک‌های صادر شده بوده است. به تازگی نیز ئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید از ابتدای سال جاری تاپایان مهرماه حدود ۶۴ میلیون قطعه چک به ارزش بیش از ۳ میلیون میلیارد ریال در سامانه چکاوک تبادل شده است. بنا بر اعلام سیف اما نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله شده در مهرماه سال جاری نسبت به فروردین‌ماه، از نظر تعداد ۰.۲ درصد و از نظر مبلغ ۳ درصد کاهش یافته اما باز هم این مقدار رقم قابل توجهی است که نشان از وضعیت بد اقتصادی در کشور دارد.
چرا چک ها برگشت می خورند؟
در واقع از اواخر سال 93 علائم رکودی سنگین در اقتصاد ایران پدیدار شد. (رکودی که همچنان سایه از سر اقتصاد کشور برنداشته است).کاهش شدید قدرت خرید مردم سبب کسادی بازار شده و مصرف کنندگان و تولیدکنندگان را با مشکل مواجه کرد. در این شرایط که خانواده‌ها و بنگاه‌های اقتصادی با مشکل کمبود نقدینگی مواجه‌اند و راهی برای اخذ وام و حل موقت این مشکل در دسترس ندارند، یکی از بهترین راه‌ها برای کم کردن مشکلات، خرید مدت دار و استفاده از چک است.اینگونه شد که در شرایط رکود سنگین، بخش مهمی از بنگاه ها و خانواده ها به ناچار به چک رو آوردند و سعی کردند با استفاده از چک معامله کرده و امور خود را بگذرانند. بدین ترتیب، در طی دو سال، رشد 6.6 برابری صدور چک اتفاق افتاد اما به دلیل شرایط بد اقتصادی بسیاری از این چک ها به پول تبدیل نشدند و عملا در حد یک کاغذ بی ارزش باقی ماندند.
البته ایران جزو معدود کشورهایی است که مردم آن چک وعده دار صادر می‌کنند یا بااطلاع از اینکه پولی در حسابشان نیست به دیگران چک می‌دهند. شاید اگر بانک‌ها در این زمینه سخت گیرانه تر عمل کنند و به عنوان مثال در صورت برگشت خوردن یک چک بانک مربوطه حساب شخص را ببندد و دسته چک او را باطل کند، از میزان چک‌های برگشتی کاسته شود. بی تردید می‌توان گفت که کاهش ارزش چک و بی اعتبار شدن آن در بازار موجب افزایش میزان مبادلات نقدی در کشور می‌شود و این امر مشکلاتی را در اقتصاد به وجود می‌آورد . اولین معضلی که به وجود می‌آید افزایش نقدینگی است که با افزایش تورم ارتباط مستقیم دارد. از سوی دیگر، افزایش چک برگشتی هم باعث بی اعتباری چک و بازار و البته بی اعتمادی مردم به شرایط اقتصادی کشور می‌شود. شرایطی که قرار بود 100 روزه تغییر کند اما 3 و سال نیم گذشت و تغییر نکرد!
